Թանգարանը հիմնադրվել է Հայաստանի Առաջին Հանրապետության պառլամենտի օրենքով՝ 09.09.1919թ.:
պահպանում է շուրջ 400 000 առարկայից բաղկացած ազգային հավաքածու հիմնականում Հայաստանի տարածքի հնավայրերից հայտնաբերված գտածոներով
ներկայացնում է Հայաստանի մշակույթի և պատմության ամբողջական պատկերը նախապատմական ժամանակներից`1.8 միլիոն տարի առաջ, մինչև մեր օրերը
ցուցադրում է Հայկական լեռնաշխարհի և Հին Արևելքի երկրների (Եգիպտոս, Միտանի, Խեթական թագավորություն, Ասորեստան, Իրան, Սելևկյան պետություն), ինչպես նաև Հռոմի, Բյուզանդիայի միջև մշակութային փոխառնչությունների հազվագյուտ հետքերը
տերն է Հին Արևելքի հզոր պետության`Ուրարտուի (Վանի թագավորություն) պատմամշակութային շքեղ ժառանգության. բացառիկ սեպագիր արձանագրություններ, բրոնզե արձանիկներ, որմնանկարներ, գունազարդ խեցեղեն, քանդակազարդ սպառազեն, ոսկյա, արծաթյա, ոսկրե եզակի նմուշներ՝ պեղված Թեյշեբաինիից, Էրեբունիից, Արգիշտիխինիլիից
տերն է Ուրարտուի Արգիշտի I արքայի` Երևան քաղաքի հիմնադրման մասին թողած սեպագիր արձանագրության` Ք. ա. 782թ.
ցուցադրում է Հայաստանում հելլենիստական մշակույթի ինքնատիպ փոխակերպման բարձրարժեք նմուշներ` քանդակ, ճարտարապետական մանրամասեր, ոսկերչական իրեր, խեցեղեն`պեղված Գառնիի, Արտաշատի, Սյունիքի հնավայրերից
